J
Jehona_e_Rahovecit
Guest
Gjergj Fishta ( * 23. Oktober 1871 in Fishta të Zadrimes; † 30. Dezember 1940 in Shkodra) war ein albanischer Franziskaner, Dichter und Übersetzer.
Gjergj Fishta studierte in Bosnien Philosophie und katholische Theologie. 1902 übernahm er die Leitung des Franziskanergymnasiums in Shkodra und führte dort Albanisch als Unterrichtssprache ein. Seit 1899 war er aktives Mitglied des albanischen Kulturvereins Bashkimi. 1908 nahm er als dessen Vertreter am Kongress von Monastir teil. Von Anfang April 1919 bis 1920 war Fishta der Sekretär der albanischen Delegation bei der Pariser Friedenskonferenz. Ende 1920 wurde er zum Parlamentsabgeordneten für Shkodra gewählt, und 1921 übernahm er das Amt des Vizepräsidenten im albanischen Parlament. 1924 unterstützte er Fan Noli bei dem Versuch, ein demokratisches System in Albanien einzuführen. Nach der Errichtung des Zogu-Regimes verbrachte Fishta deshalb die Jahre 1925/26 im freiwilligen Exil in Italien, bevor er seine Tätigkeit als Lehrer und Schriftsteller in Shkodra wiederaufnahm.
Sowohl durch sein Wirken als Lehrer als auch durch seine literarischen Werke hatte er großen Einfluss auf die Entwicklung der albanischen Schriftsprache in ihrer gegischen (nordalbanischen) Form. Fishta arbeitete zudem als Übersetzer (u.a. von Moliere, Manzoni und Homer).
Werke
* Lahuta e Malsisë. Gedichte, Zara 1902
* Anzat e Parnasit. Satiren, Sarajevo 1907
* Pika voese më vonë ri botuar si Vallja e Parrizit. Zara 1909
* Shqiptari i qytetnuem. Melodram, 1911
* Vëllaznia apo Shën Françesku i Assisi-t. 1912
* Juda Makabe. Tragödie, 1914
* Gomari i Babatasit, Shkodër. 1923
* Mrizin e Zanave, Shkodër. 1924
* Lahuta e Malësisë. Gesamtdruck, Shkodër 1937, (deutsch: Die Laute des Hochlandes. übersetzt, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Max Lambertz: Südosteuropäische Arbeiten. 51, München 1958)
Fishta war Herausgeber der Zeitschrift Hylli i Dritës (1913) und der Zeitung Posta e Shypnisë (1916-1917).
Literatur
* Maximilian Lambertz: Gjergj Fishta und das albanische Heldenepos "Lahuta e Malsisë" - Laute des Hochlandes. Eine Einführung in die albanische Sagenwelt. Leipzig 194
Shqipnia e Lirë
Do t'valvitet m'Kaçanik
M'Kaçanik, po, do t'valvitet
Kuq e zi Flamuri i shqyptarëvet,
Përse toka, shqyp ku flitet,
Ajo vetë asht, qi prej t'Parvet
Trashigim na e kemi pasë:
Mbrendë i huej, jo, ma s'do t'shklasë,
Posë atëherë, kur vjen për mik.
Jo, po: na sod ktu sundojm;
Ktu s'hecë fjala e tjetër kuej;
Gjall Lirin' na nuk e lshojm,
S'njohim mbret as krajl të huej.
Zoti n'qiell e na mbi tokë:
Me gjithkënd vllazën e shokë,
Por se i cilli m'cak të vet.
Prande i huej, n'andërr m'e pa
Se vjen kurr e shklet ndër ne,
Drue se keq kishte me i ra;
Pse shqyptarët kanë ba nji bè
Bè të madhe ata kanë ba:
Për Shqypni në luftë me rra,
Me rra n'luftë me krajl e mbret,
E kur bjen në luftë shqyptari
Lidhë me besë ai ndërmjet veti,
E din hasmi se aty pari
Shungullon toka e gjimon deti:
Se bijn krenat fushës s'mejdanit.
Kënga e Dymbëdhjetë (Marash Uçi)
Amanet un'jam t'u lanë
Me ruejtë gjanë, me kqyrun sta'n,
Armët e mbushme mos me i dhanë,
Me shokë tuej kurr mos m'u xanë,
Mos m'u xanë, as mos m'u nga
Pse n'ditë t'gushtë këta u gjinden vlla
Si me pushkë ashtu me uha.
T'huejn me fjalë mos ta poshtroni;
Bukën para, por t'ia shtroni
N'Shqiptari si a kenë zakoni:
Me i besue, mos i besoni!
Edhe n'mend kinje nji fjalë:
Zemrës s'frytë me i lanun dalë;
Fjalët për pajë kurr mos me i dalë,
Ujit turbull mos me i ra,
Mos me dalun n'va t'pa va;
Me iu ruejtun shakës turbueme,
Me iu ruejtë, po, grues së lshueme;
Vendin tuaj m'e dashtë përore,
Me ruejtë besë, mos me çartë ndore.
Çohi të Dekun
E n'kjoftë se lypet prej s'hyjnueshmes Mni,
Qi flije t'bahet ndo'i shqyptar m'therore,
Qe, mue tek m'kini, merrni e m'bani fli
Për shqyptari, me shue çdo mni mizore. -
Oh! edhe pa mue Shqypnija kjoftë e rroftë,
E nami i sajë përjetë u trashigoftë!
Po: rrnoftë Shqypnija! E porsi krypa n'Dri
E porsi krandja e that n'nji flakada,
U shoftë me arë, me farë me mal e vrri
Kushdo shqyptar, qi s'brohoritë me za,
Kushdo shqyptar, qi s'brohoritë me uzdajë:
Oh! Rrnoftë Shqypnija! Rrnoftë Flamuri i sajë!
Gjergj Fishta studierte in Bosnien Philosophie und katholische Theologie. 1902 übernahm er die Leitung des Franziskanergymnasiums in Shkodra und führte dort Albanisch als Unterrichtssprache ein. Seit 1899 war er aktives Mitglied des albanischen Kulturvereins Bashkimi. 1908 nahm er als dessen Vertreter am Kongress von Monastir teil. Von Anfang April 1919 bis 1920 war Fishta der Sekretär der albanischen Delegation bei der Pariser Friedenskonferenz. Ende 1920 wurde er zum Parlamentsabgeordneten für Shkodra gewählt, und 1921 übernahm er das Amt des Vizepräsidenten im albanischen Parlament. 1924 unterstützte er Fan Noli bei dem Versuch, ein demokratisches System in Albanien einzuführen. Nach der Errichtung des Zogu-Regimes verbrachte Fishta deshalb die Jahre 1925/26 im freiwilligen Exil in Italien, bevor er seine Tätigkeit als Lehrer und Schriftsteller in Shkodra wiederaufnahm.
Sowohl durch sein Wirken als Lehrer als auch durch seine literarischen Werke hatte er großen Einfluss auf die Entwicklung der albanischen Schriftsprache in ihrer gegischen (nordalbanischen) Form. Fishta arbeitete zudem als Übersetzer (u.a. von Moliere, Manzoni und Homer).
Werke
* Lahuta e Malsisë. Gedichte, Zara 1902
* Anzat e Parnasit. Satiren, Sarajevo 1907
* Pika voese më vonë ri botuar si Vallja e Parrizit. Zara 1909
* Shqiptari i qytetnuem. Melodram, 1911
* Vëllaznia apo Shën Françesku i Assisi-t. 1912
* Juda Makabe. Tragödie, 1914
* Gomari i Babatasit, Shkodër. 1923
* Mrizin e Zanave, Shkodër. 1924
* Lahuta e Malësisë. Gesamtdruck, Shkodër 1937, (deutsch: Die Laute des Hochlandes. übersetzt, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Max Lambertz: Südosteuropäische Arbeiten. 51, München 1958)
Fishta war Herausgeber der Zeitschrift Hylli i Dritës (1913) und der Zeitung Posta e Shypnisë (1916-1917).
Literatur
* Maximilian Lambertz: Gjergj Fishta und das albanische Heldenepos "Lahuta e Malsisë" - Laute des Hochlandes. Eine Einführung in die albanische Sagenwelt. Leipzig 194
Shqipnia e Lirë
Do t'valvitet m'Kaçanik
M'Kaçanik, po, do t'valvitet
Kuq e zi Flamuri i shqyptarëvet,
Përse toka, shqyp ku flitet,
Ajo vetë asht, qi prej t'Parvet
Trashigim na e kemi pasë:
Mbrendë i huej, jo, ma s'do t'shklasë,
Posë atëherë, kur vjen për mik.
Jo, po: na sod ktu sundojm;
Ktu s'hecë fjala e tjetër kuej;
Gjall Lirin' na nuk e lshojm,
S'njohim mbret as krajl të huej.
Zoti n'qiell e na mbi tokë:
Me gjithkënd vllazën e shokë,
Por se i cilli m'cak të vet.
Prande i huej, n'andërr m'e pa
Se vjen kurr e shklet ndër ne,
Drue se keq kishte me i ra;
Pse shqyptarët kanë ba nji bè
Bè të madhe ata kanë ba:
Për Shqypni në luftë me rra,
Me rra n'luftë me krajl e mbret,
E kur bjen në luftë shqyptari
Lidhë me besë ai ndërmjet veti,
E din hasmi se aty pari
Shungullon toka e gjimon deti:
Se bijn krenat fushës s'mejdanit.
Kënga e Dymbëdhjetë (Marash Uçi)
Amanet un'jam t'u lanë
Me ruejtë gjanë, me kqyrun sta'n,
Armët e mbushme mos me i dhanë,
Me shokë tuej kurr mos m'u xanë,
Mos m'u xanë, as mos m'u nga
Pse n'ditë t'gushtë këta u gjinden vlla
Si me pushkë ashtu me uha.
T'huejn me fjalë mos ta poshtroni;
Bukën para, por t'ia shtroni
N'Shqiptari si a kenë zakoni:
Me i besue, mos i besoni!
Edhe n'mend kinje nji fjalë:
Zemrës s'frytë me i lanun dalë;
Fjalët për pajë kurr mos me i dalë,
Ujit turbull mos me i ra,
Mos me dalun n'va t'pa va;
Me iu ruejtun shakës turbueme,
Me iu ruejtë, po, grues së lshueme;
Vendin tuaj m'e dashtë përore,
Me ruejtë besë, mos me çartë ndore.
Çohi të Dekun
E n'kjoftë se lypet prej s'hyjnueshmes Mni,
Qi flije t'bahet ndo'i shqyptar m'therore,
Qe, mue tek m'kini, merrni e m'bani fli
Për shqyptari, me shue çdo mni mizore. -
Oh! edhe pa mue Shqypnija kjoftë e rroftë,
E nami i sajë përjetë u trashigoftë!
Po: rrnoftë Shqypnija! E porsi krypa n'Dri
E porsi krandja e that n'nji flakada,
U shoftë me arë, me farë me mal e vrri
Kushdo shqyptar, qi s'brohoritë me za,
Kushdo shqyptar, qi s'brohoritë me uzdajë:
Oh! Rrnoftë Shqypnija! Rrnoftë Flamuri i sajë!
Zuletzt bearbeitet: