-
Herzlich Willkommen im Balkanforum
Sind Sie neu hier? Dann werden Sie Mitglied in unserer Community.
Bitte hier registrieren
100 vjetori i Kryengritjes e Malsisë
- Ersteller El Malesor
- Erstellt am
Kryengritja e Malësisë –një datë që duhet të pajtojë shqiptarët
Me solemnitetin qendror të mbajtur në Tuz, në praninë e përfaqësuesve të jetës publike dhe kulturore, nga Mali i Zi, Shqipëria, Kosova dhe diaspora, të shoqëruar me fishekzjarre, përfunduan manifestimet dedikuar 100- vjetorit të Kryengritjes së Malësisë së Madhe kundër Perandorisë osmane.
Kryetari i Komunës Urbane të Tuzit, Nikollë Gegaj, duke folur mbi këtë datë të shënuar të malësorëve, ftoi shqiptarët e Malësisë që të lënë anash mospajtimet “e vogla”, por Kryengritja e Malësisë t'i bëjë ata krenarë edhe të pajtohen mes veti. Ai tha se vitin tjetër këtë datë do ta shënojnë në majën e malit të Deçiqit, ku më 6 prill të vitit 1911, udhëheqësi i kryengritjes, Dedë Gjo Luli, ngriti flamurin kombëtar shqiptar.
Në kuadër të shënimit të 100-vjetorit të Kryengritjes së Malësisë në Tuz, u mbajt simpoziumi shkencor me temën "Kryengritja e Malësisë së Madhe 1911-2011" ku morën pjesë mbi 20 studiues nga Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi, transmeton Kosovalive.
Në përfundimet dyditore të simpoziumit, këshilli organizues propozoi që 6 prilli, dita e ngritjes së flamurit kombëtar, të shënohet në kalendarin e festave shtetërore të Malit të Zi.
Aktivitetet e shënimit të 100 vjetorit të Kryengritjes së Malësisë filluan më 25 mars, të cilat u përmbyllen më 6 prill në Bratilë ku 100 vjet më parë është ngritur flamuri kombëtar, me ç'rast u zbulua pllaka përkujtimore, vepër e skulptorit shqiptar Pjerin Kolnikaj.
Një peshë dhe vlerë të rëndësishme e këtij shënimi i dhënë edhe këngëtarët e mirënjohur nga hapësira mbarëshqiptare.
Me solemnitetin qendror të mbajtur në Tuz, në praninë e përfaqësuesve të jetës publike dhe kulturore, nga Mali i Zi, Shqipëria, Kosova dhe diaspora, të shoqëruar me fishekzjarre, përfunduan manifestimet dedikuar 100- vjetorit të Kryengritjes së Malësisë së Madhe kundër Perandorisë osmane.
Kryetari i Komunës Urbane të Tuzit, Nikollë Gegaj, duke folur mbi këtë datë të shënuar të malësorëve, ftoi shqiptarët e Malësisë që të lënë anash mospajtimet “e vogla”, por Kryengritja e Malësisë t'i bëjë ata krenarë edhe të pajtohen mes veti. Ai tha se vitin tjetër këtë datë do ta shënojnë në majën e malit të Deçiqit, ku më 6 prill të vitit 1911, udhëheqësi i kryengritjes, Dedë Gjo Luli, ngriti flamurin kombëtar shqiptar.
Në kuadër të shënimit të 100-vjetorit të Kryengritjes së Malësisë në Tuz, u mbajt simpoziumi shkencor me temën "Kryengritja e Malësisë së Madhe 1911-2011" ku morën pjesë mbi 20 studiues nga Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi, transmeton Kosovalive.
Në përfundimet dyditore të simpoziumit, këshilli organizues propozoi që 6 prilli, dita e ngritjes së flamurit kombëtar, të shënohet në kalendarin e festave shtetërore të Malit të Zi.
Aktivitetet e shënimit të 100 vjetorit të Kryengritjes së Malësisë filluan më 25 mars, të cilat u përmbyllen më 6 prill në Bratilë ku 100 vjet më parë është ngritur flamuri kombëtar, me ç'rast u zbulua pllaka përkujtimore, vepër e skulptorit shqiptar Pjerin Kolnikaj.
Një peshë dhe vlerë të rëndësishme e këtij shënimi i dhënë edhe këngëtarët e mirënjohur nga hapësira mbarëshqiptare.
Fejesa, martesa dhe dasma sipas zakoneve të Malësisë së Mbishkodrës
Dasma fillonte atë ditë kur vajza-nusja niset nga shtëpia e prindërve. Dikur dasma ka zgjatë disa ditë, ndërsa sot kryhet për 1-2 ditë.“Shkuesit” ishin një ose dy persona të cilët i caktonte familja e djalit, ata shkonin në shtëpinë e vajzës dhe babait i kërkojnë vajzën.
Shqiptarët e Malësisë kanë ruajtur shumë zakonet nga e kaluara e veçanërisht ato rreth martesës. Dikur ai fis ose shtëpi që në shekuj me radhë nuk është korit as në luftë as në kohë të paqes i ka martuar më shpejt bijat e veta. Sot kjo traditë është duke u zhdukur. Ka qëlluar që vajzës të ia caktojnë fatin edhe pa e njohur bashkëshortin, e bile, ka ngja që fëmijëve t’u caktohet fati pa lind. Martesa dhe zakonet rreth saj fillojnë prej se nisin “shkuesit” për të kërkuar vajzën për djalë. Dasma fillon atë ditë kur vajza-nusja niset nga shtëpia e prindërve. Dikur dasma ka zgjatë ca ditë, ndërsa sot kryhet për 1-2 ditë.
“Shkuesit” janë një ose dy persona të cilët i cakton familja e djalit. Ata shkojnë në shtëpinë e vajzës dhe babait i kërkojnë vajzën. “Shkuesit” duhet të janë të mençëm dhe njohës të mirë të kuvendit dhe zakonit të malësorëve. Ata zakonisht lavdërojnë djalin dhe shtëpinë e djalit. Babai i vajzës ka për detyrë t’ u japë fjalën pozitive ose negative atë ditë apo një ditë tjetër, të cilën e cakton ai. Dikur vajza nuk merrte pjesë në zgjedhjen e fatit të vetë, por pajtohej me atë burrë të cilin ia caktonin prindërit. Sot ky ligj mjaft i ashpër i mardhënieve familjare është liberalizuar mjaftë. Tani vajza të shumtën e rasteve vendos vetë për fatin e saj të ardhshëm. Pasi shkuesit marrin përgjigje pozitive, atëherë babai i vajzës bashkë më “shkuesit” dhe miqtë e rijnë caktojnë ditën e fejesës. Ndërkaq si shenjë jepet unaza, apo ndonjë stoli tjetër me vlerë, (gjerdan, arë etj.) Kur merret unaza konsiderohet se vajza është roguar (e kaparisur për djalë të caktuar). Pasorët në ditën e fejesës japin miqësinë (të holla). Pasorët me këtë rast u falin grave të shtëpisë të holla dhe vajzave që janë në atë vëllazëri. Ata sjellin një ferlik (dash të prerë për mish) dhe tri okë raki. Atë ditë caktohet zakonisht data e martesës. Mqeri është një sasi të hollash që jepet në ditën e fejesës ose më vonë. Në qoftes babai i vajzës nuk merr mqerin, do të thotë se vajzën nuk do ta martoj gjatë atij vitit. Të hollat që i merr babai i vajzës i përdorë për të prëgaditur pajën e nusërisë. Të hollat jepen sa për t’i siguruar vajzës pesë xhubleta dhe pajën tjetër të nusërisë. Nëse pajën e nusërisë e siguron shtëpia e dhëndrit, atëherë pësorët nuk japin kurrfarë të hollash për këtë qellim. Qëllon që vajza pas fejesës nuk donë të marrë për burrë të fejuarin, atëherë kjo punë del në pleqëri. Pleqet nëse pajtohen se faji është i shtëpisë së vajzës sjellin vendimin që shtëpia e vajzës të paguaj dyfishë të gjitha shpenzimet që janë bërë rreth fejesës. Në këtë rast vajza mbetët e lirë. Nëse pleqëria mbetet pezull, atëherë shtëpia e vajzës i ka borxh sipas kanus një mashkull, ose sillet vendimi që vajza të ketë 24 dëshmitar. Nëse ngjan e kundërta, dmth djali nuk e donë vajzën e fejuar atëherë edhe kjo punë qitet në pleqërinë e fiseve të cilët sjellin të njëjtin vendim sikur edhe për vajzën. Edhe në këtë drejtim marrëdhëniet tani kanë ndryshuar - vajza mund të marr edhe burrë tjetër, por shtëpia e saj duhet të paguaj dyfishtë shpenzimet që janë bërë gjatë fejesës. Dasmorët-krushqit ditën e caktuar shkojnë për nuse. Ata zakonisht shkojnë të dielën në mbrëmje. Qëndrojnë atje ndërsa të hënën kthehen me nuse. Krushqit me vete marrin një dash të rrjepur me brirë në maje të cilëve i vënë një ose dy molla. Me vete marrin raki. Dikur për nuse shkonte një dasmoreshë, mirëpo ka qëlluar që nusen t’ia rrëmbenin, prandaj më vonë u dërgua për nuse një dasmor e një dasmoreshë ose një dasmoreshë e shumë dasmorë. Krushqit-dasmoret në shtëpinë e nuses, hane, pinë, luajnë e këndojnë. Krushqit çojnë unazën e kurorës nga shtëpia e dhëndrit.
Nisja e vajzës-nuses behët me një ceremonial karakteristik; ajo kapet për vargoj e vatrës për derë të shtëpisë, qanë me mallëngjim për shtëpinë, familjen e vëllazërinë që po i lënë. Para se të dalë nga shtëpia e sjellin tri herë rreth zjarrit dhe pastaj vëllai më i madh ia mbath opingën apo këpucën e djathtë.
Kryetari i krushqve në të dalunën e nuses nga dera e shtëpisë ia vënë unazën në gishtin e dorës së djathtë. Ai atëherë në shenj gëzimi shtien me pushkë. Nusja posa del nga shtëpia qanë. Në oborr të shtëpisë të gjithë përqafohen me të. Njeri nga më të afërmit e saj e sjell tri herë në atë krah ka lind dielli e pastaj ia dorëzon dasmorit i cili e kap për dore. Nusja duke u larguar u len lamtumirën më të afërme duke valëvitur shamin e bardhë me të cilën ka mbuluar fytyrën me duvak. Shoqet e saja e përcjellin me këngë të ndryshme, por nga një herë edhe qajnë prej mallëngjimit. Krushqit me nuse duhet të arrijnë në shtëpinë e dhëndrit para se të muget nata. Mirëseardhjen e krushqve me nuse e pret e tërë fshati me këngë.
Dasma fillonte atë ditë kur vajza-nusja niset nga shtëpia e prindërve. Dikur dasma ka zgjatë disa ditë, ndërsa sot kryhet për 1-2 ditë.“Shkuesit” ishin një ose dy persona të cilët i caktonte familja e djalit, ata shkonin në shtëpinë e vajzës dhe babait i kërkojnë vajzën.
Shqiptarët e Malësisë kanë ruajtur shumë zakonet nga e kaluara e veçanërisht ato rreth martesës. Dikur ai fis ose shtëpi që në shekuj me radhë nuk është korit as në luftë as në kohë të paqes i ka martuar më shpejt bijat e veta. Sot kjo traditë është duke u zhdukur. Ka qëlluar që vajzës të ia caktojnë fatin edhe pa e njohur bashkëshortin, e bile, ka ngja që fëmijëve t’u caktohet fati pa lind. Martesa dhe zakonet rreth saj fillojnë prej se nisin “shkuesit” për të kërkuar vajzën për djalë. Dasma fillon atë ditë kur vajza-nusja niset nga shtëpia e prindërve. Dikur dasma ka zgjatë ca ditë, ndërsa sot kryhet për 1-2 ditë.
“Shkuesit” janë një ose dy persona të cilët i cakton familja e djalit. Ata shkojnë në shtëpinë e vajzës dhe babait i kërkojnë vajzën. “Shkuesit” duhet të janë të mençëm dhe njohës të mirë të kuvendit dhe zakonit të malësorëve. Ata zakonisht lavdërojnë djalin dhe shtëpinë e djalit. Babai i vajzës ka për detyrë t’ u japë fjalën pozitive ose negative atë ditë apo një ditë tjetër, të cilën e cakton ai. Dikur vajza nuk merrte pjesë në zgjedhjen e fatit të vetë, por pajtohej me atë burrë të cilin ia caktonin prindërit. Sot ky ligj mjaft i ashpër i mardhënieve familjare është liberalizuar mjaftë. Tani vajza të shumtën e rasteve vendos vetë për fatin e saj të ardhshëm. Pasi shkuesit marrin përgjigje pozitive, atëherë babai i vajzës bashkë më “shkuesit” dhe miqtë e rijnë caktojnë ditën e fejesës. Ndërkaq si shenjë jepet unaza, apo ndonjë stoli tjetër me vlerë, (gjerdan, arë etj.) Kur merret unaza konsiderohet se vajza është roguar (e kaparisur për djalë të caktuar). Pasorët në ditën e fejesës japin miqësinë (të holla). Pasorët me këtë rast u falin grave të shtëpisë të holla dhe vajzave që janë në atë vëllazëri. Ata sjellin një ferlik (dash të prerë për mish) dhe tri okë raki. Atë ditë caktohet zakonisht data e martesës. Mqeri është një sasi të hollash që jepet në ditën e fejesës ose më vonë. Në qoftes babai i vajzës nuk merr mqerin, do të thotë se vajzën nuk do ta martoj gjatë atij vitit. Të hollat që i merr babai i vajzës i përdorë për të prëgaditur pajën e nusërisë. Të hollat jepen sa për t’i siguruar vajzës pesë xhubleta dhe pajën tjetër të nusërisë. Nëse pajën e nusërisë e siguron shtëpia e dhëndrit, atëherë pësorët nuk japin kurrfarë të hollash për këtë qellim. Qëllon që vajza pas fejesës nuk donë të marrë për burrë të fejuarin, atëherë kjo punë del në pleqëri. Pleqet nëse pajtohen se faji është i shtëpisë së vajzës sjellin vendimin që shtëpia e vajzës të paguaj dyfishë të gjitha shpenzimet që janë bërë rreth fejesës. Në këtë rast vajza mbetët e lirë. Nëse pleqëria mbetet pezull, atëherë shtëpia e vajzës i ka borxh sipas kanus një mashkull, ose sillet vendimi që vajza të ketë 24 dëshmitar. Nëse ngjan e kundërta, dmth djali nuk e donë vajzën e fejuar atëherë edhe kjo punë qitet në pleqërinë e fiseve të cilët sjellin të njëjtin vendim sikur edhe për vajzën. Edhe në këtë drejtim marrëdhëniet tani kanë ndryshuar - vajza mund të marr edhe burrë tjetër, por shtëpia e saj duhet të paguaj dyfishtë shpenzimet që janë bërë gjatë fejesës. Dasmorët-krushqit ditën e caktuar shkojnë për nuse. Ata zakonisht shkojnë të dielën në mbrëmje. Qëndrojnë atje ndërsa të hënën kthehen me nuse. Krushqit me vete marrin një dash të rrjepur me brirë në maje të cilëve i vënë një ose dy molla. Me vete marrin raki. Dikur për nuse shkonte një dasmoreshë, mirëpo ka qëlluar që nusen t’ia rrëmbenin, prandaj më vonë u dërgua për nuse një dasmor e një dasmoreshë ose një dasmoreshë e shumë dasmorë. Krushqit-dasmoret në shtëpinë e nuses, hane, pinë, luajnë e këndojnë. Krushqit çojnë unazën e kurorës nga shtëpia e dhëndrit.
Nisja e vajzës-nuses behët me një ceremonial karakteristik; ajo kapet për vargoj e vatrës për derë të shtëpisë, qanë me mallëngjim për shtëpinë, familjen e vëllazërinë që po i lënë. Para se të dalë nga shtëpia e sjellin tri herë rreth zjarrit dhe pastaj vëllai më i madh ia mbath opingën apo këpucën e djathtë.
Kryetari i krushqve në të dalunën e nuses nga dera e shtëpisë ia vënë unazën në gishtin e dorës së djathtë. Ai atëherë në shenj gëzimi shtien me pushkë. Nusja posa del nga shtëpia qanë. Në oborr të shtëpisë të gjithë përqafohen me të. Njeri nga më të afërmit e saj e sjell tri herë në atë krah ka lind dielli e pastaj ia dorëzon dasmorit i cili e kap për dore. Nusja duke u larguar u len lamtumirën më të afërme duke valëvitur shamin e bardhë me të cilën ka mbuluar fytyrën me duvak. Shoqet e saja e përcjellin me këngë të ndryshme, por nga një herë edhe qajnë prej mallëngjimit. Krushqit me nuse duhet të arrijnë në shtëpinë e dhëndrit para se të muget nata. Mirëseardhjen e krushqve me nuse e pret e tërë fshati me këngë.
El Malesor
Spitzen-Poster
Vizite ne shtepine muze te Dede Gjo Lulit
E
El Hefe
Guest
Worte können den Stolz nicht ausdrücken...Jam krenar me pas gjak malsor.Urime!
El Malesor
Spitzen-Poster
Zbulimi i Pllakës përkujtimore në Bratilë ku 100 vjet më parë u ngrit flamuri Shqiptarë
Agim Çeku (nanen prej Malsie)
Agim Çeku (nanen prej Malsie)
El Malesor
Spitzen-Poster
Koncert i madh festiv ne Tuz ne ndere te 100 vjetorit
