Nga Ibrahim EGRIU
Pas arrestimit në banesën e tij nga policia sekrete jugosllave, ate e vunë nën torturat më çnjerëzore për ta detyrauar që ta tradhtojë çështjen e shenjtë kombëtare dhe bashkëluftëtarët e tij ilegalë që kishte në Prishtinë e Shkup, siç ishin: -Rifat Berisha i Drenicës, Xheladin Hana i Gjakovës, e të tjerë në Kaçanik, Dibër, Gostivar e gjetkë.
Udbashët e Beogradit e mbytën duke e torturauar gjatë natës 27-28 prill 1949 në njërën nga qelitë e burgut të Shkupit.
Trupi i pajetë, i përshkuar nga bajonetat e udbashëve, u bart nga qelia e njomur me gjakun e tij dhe u vendos pas mesit të na tës në sheshin e Shkupit, ku u qëllua me një breshëri automatike për të krijuar përshtypjen në popull se u vra në tentativë arrati sje nga burgu, ku dhe qe mbatur Proçesverbal fiktiv.
Nexhat Agolli: “I heshtur, as në varr nuk dua të jem”
- Nexhat Agolli s’ishte nga ata që mund të qëndronte indiferent, as ndaj aku zave e as ndaj krimeve antishqiptare. Ai u deklaronte autoriteteve jugosllave e maqedo nase: ”Pritja në heshtje nuk më pëlqen. I heshtur unë, as në varr nuk dua të jem”dhe,më tej u vinte në dukje se”në masat shqiptare vërehen zhgënjime përsa u është premtuar: Liria, barazia dhe plebishiti”.
Logjika e tij politike dhe juridike ishte e fuqishme aq sa këto detyroheshin që t’i përgjigjeshin disi me terminologji demagogjike e justifikuese të atij momenti politik:”Kah ajo ditë po shkohet, por le të kalohen njëherë plagët e luftës, e kë to, pa dhëmbje nuk kalohen”. Por, Nexhati, me një vizion të gjërë kombëtar, vërente se gjithçka që po ndodhte kundër popullsisë shqiptare nuk ishe as e rastit, as kalimtare dhe aspak e justifikueshme, por tërësisht e pafalshme.
Ai, së bashku me vëllaun e tij, Qemal Agollin, Haqif Lleshin, Sali Lisin etj. ngrinte zërin tek udhëheqësit serbë e maqdonas, përkatësisht tek Svetozar Vukmanoviq Tempo e Lazar Kolishevski për lirimin e dhjetëmijë shqiptarëve që mbaheshin në izolim në Stacionin e Monopolit të duhanit në Tetovë në gjendje torturash dhe pa shpresë shpëtimi, nga të cilët brenda një nate qenë masakruar 1.200 veta, ashtu siç ndodhi edhe në Gostivar, Kërçovë, Dibër e gjetkë; për të cilët spekulohej tmerrësisht nën akuzën:”bashkëpunëtorë të fashizmit”.
Ndërhyrja e Nexhat Agollit aq e guximshme përbën një akt të madh atdhe tar, duke shpëtuar mijëra jetë shqiptare nga vdekja e sigurt pa përfillur fatin e jetës së vet, kështu që mbi këtë bazë pati shumë familje shqiptare që e mbiquajtën meritueshëm shpëtimtar të jetës së tyre, e që e përcollën me buqeta lulesh.
Si deputet i popullsisë shqiptare, ai ngriti zërin që shqiptarëve t’u jepen të drejtat dhe liritë e premtuara, barazia kombëtare dhe simbolet e veta historike, e drejta e përdorimit të gjuihës,e drejta e arsimit dhe e kulturimit të masave shqiptare në gjuhën amëtare, barazia e përfaqësimit në pushtetin legjislativ, ekzekutin dhe gjuhësor.
Eshtë veçori e veprimtarisë kombëtare e tij që pa pritur se ç’do të ndodhte me fatin e vetëvendosjes kombëtare, krijoi dhe shtriu bërthama arsimore e kulturore në gjirin e vetë njësive ushtarake shqiptare gjatë luftës, si dhe në rimëkëmbjen e rrjetit shkollor e të aktiviteteve kulturo-artistike në terrenin e hapsirave shqiptare. Ai, qysh në procesin e vetëçlirimit nga pushtuesi nazifashist, i jepte rëndësi arsimit dhe kulturës, hallkë kryesore vlerësonte shkollën, kuadrin arsimor dhe tekstet shkollore.
Me përkushtim të veçantë siguroi hapjen e Kursit pedagogjik shqiptar në Shkup, krahas atyre që hape shin në Prizren e Prishtinë aso kohe dhe merrnin në ndihmë disa dhjetra arsimtarë nga shteti i pavarur shqiptar, pra nga Shqipëria. Më 1945 hapi shkollën ”Liria” në gjuhën shqipe, ndërsa për drejtor emëroi pishtarin e arsimit, Abdi Begun-Haxhiu.
Mandej, kujdesi i tij direkt ishte përqëndruar edhe tek nevoja e një Tribu ne publicistike të asj kohe, në bashkëpunim me bashkëluftëtarët e vet: -Xheladin Hanën në Prishtinë dhe Ali Mullain në Dibër nxorrën në dritë gazetën e parë shqipe”Flaka” Kështu, kjo Tribunë publicistike e nisi fillin e jetës, prej nga filloi të rreza tontemendimi dhe vullneti i popullsisë shqiptare, ndonëse pasoi cenzurimi dhe persekutimi i kësaj gazete së bashku me vetë nismëtaron e saj,Nexhat Agolli.
Në drejtim të vetëvendosjes kombëtare shqiptare, si Nexhati, poashtu edhe bashkëluftëtarët e tij dhe vetë popullsia shqiptare po vetëdijësoheshin se çështja e tërësisë kombëtare shqiptare po tradhtohej jo vetëm nga udhëheqja e shtetit jugosllav, por edhe nga vetë Fuqitë e Mëdha, të cilat deklaruan paprekshmërinë e kufijve të paraluftës, gjë që për kombin shqiptar përligjej ricoptimi i tij në dobi të Jugosllavisë. Dhe, nga baza juridike, Nexhat Agolli, gjithnjë e quajti Jugosllavinë krijesë artificiale, të ngritur mbi bazën e dhunës dhe të padrejtësisë kombëtare e njerëzore ndaj kombit shqiptar.
Nexhati e ndjeu thellë edhe shpatën tjetër të Beogradit ku, trevat shqiptare, nuk i la si një tërësi të vetme në përbërje të tij, por i coptoi midis tri republikave, ndonë se kishin kompaktësinë dhe vazhdimësinë etnike. Shovinistët jugosllav kishin vendosur që në përbërje të shtetit federativ të mos lejohej faktori unik shqiptar, ndërsa në të ardh men të mos ekzistonte faktori unik shqiptar as në Gadishullin Ballkanik. Ai, kishte ardh ur edhe në përfundim tjetër se: si fuqitë perëndimore edhe ata lindore ia kishin bërë me hile Shqipërisë si tërësi kombëtare dhe Shqipërisë si shtet i pavarur.
Dihet dhe fakti se, Nexhat Agolli dhe shumë atdhetarë të tjerë, kanë qenë të papajtueshëm me aneksimet e trevave shqiptare: - Serbisë, Maqdonisë e Malit të Zi, kur dihet se ato janë etni shqiptare. Figura e Nexhatit bëhet edhe më madhore përmes konfrontimeve në vazhdimësi dhe pas Konferencës së paqës në Paris të vitit 1946 e deri në vitin 1949, duke qenë në brendinë e planeve antishqiptare të qarqeve sunduese serboju gosllave; ai e thoshte fjalën e vet kundër pabarazive dhe padrejtësive ndaj popullsisë shqiptare dhe jo pak ishte impulsiv. Por, mendimet dhe qëndrimet e tij nuk ishin të mby llura në vetvete, ato gjenin pasqyrimin e tyre edhe në organizimin e veprimtarisë ilegale e të programuar, thelbi i së cilës ishte dhe mbeti - bashkimi mbarëkombëtar shqiptar.
Lidhja e tij me atdhetarët e tjerë të shquar, siç ishin: - Rifat Berisha ish –nën kryetar i Këshillit Nacionalçlirimtar të Kosovës e Rrafshit të Dukagjinit, Xheladin Hana isht.drejtor i gazetës”Rilindja” dhe me disa aktivistë të tjerë, kishte tërhequr vemendjen UDB-së qëndrore të Jugosllavisë. Kështu, në maj të vitit 1948, shkarkohet nga funksionet ekzekutive, kurse në mesnatën e 15-16 prillit 1949, arrestohet në banesën e tij, ndër sa, më 27-28 prill *49 ekzekutohet barbarisht e tinëzisht.
Nexhat Agolli, si luftëtar i ditur dhe i guximshem e si atdhetar i paepur, qe kthyer në legjendë, ndërsa vepra e legjenda mbeten burim frymëzimi. Ai përbën njërën nga figurat më të kompletuara me dije, me botkuptim të thellë kombëtar dhe plot virtyte për çka meriton nderime dhe respekt të thellë e të përjetshëm. Figura dhe vepra e tij përbën kushtrim për liri dhe bashkim kombëtar.
Pas arrestimit në banesën e tij nga policia sekrete jugosllave, ate e vunë nën torturat më çnjerëzore për ta detyrauar që ta tradhtojë çështjen e shenjtë kombëtare dhe bashkëluftëtarët e tij ilegalë që kishte në Prishtinë e Shkup, siç ishin: -Rifat Berisha i Drenicës, Xheladin Hana i Gjakovës, e të tjerë në Kaçanik, Dibër, Gostivar e gjetkë.
Udbashët e Beogradit e mbytën duke e torturauar gjatë natës 27-28 prill 1949 në njërën nga qelitë e burgut të Shkupit.
Trupi i pajetë, i përshkuar nga bajonetat e udbashëve, u bart nga qelia e njomur me gjakun e tij dhe u vendos pas mesit të na tës në sheshin e Shkupit, ku u qëllua me një breshëri automatike për të krijuar përshtypjen në popull se u vra në tentativë arrati sje nga burgu, ku dhe qe mbatur Proçesverbal fiktiv.
Nexhat Agolli: “I heshtur, as në varr nuk dua të jem”
- Nexhat Agolli s’ishte nga ata që mund të qëndronte indiferent, as ndaj aku zave e as ndaj krimeve antishqiptare. Ai u deklaronte autoriteteve jugosllave e maqedo nase: ”Pritja në heshtje nuk më pëlqen. I heshtur unë, as në varr nuk dua të jem”dhe,më tej u vinte në dukje se”në masat shqiptare vërehen zhgënjime përsa u është premtuar: Liria, barazia dhe plebishiti”.
Logjika e tij politike dhe juridike ishte e fuqishme aq sa këto detyroheshin që t’i përgjigjeshin disi me terminologji demagogjike e justifikuese të atij momenti politik:”Kah ajo ditë po shkohet, por le të kalohen njëherë plagët e luftës, e kë to, pa dhëmbje nuk kalohen”. Por, Nexhati, me një vizion të gjërë kombëtar, vërente se gjithçka që po ndodhte kundër popullsisë shqiptare nuk ishe as e rastit, as kalimtare dhe aspak e justifikueshme, por tërësisht e pafalshme.
Ai, së bashku me vëllaun e tij, Qemal Agollin, Haqif Lleshin, Sali Lisin etj. ngrinte zërin tek udhëheqësit serbë e maqdonas, përkatësisht tek Svetozar Vukmanoviq Tempo e Lazar Kolishevski për lirimin e dhjetëmijë shqiptarëve që mbaheshin në izolim në Stacionin e Monopolit të duhanit në Tetovë në gjendje torturash dhe pa shpresë shpëtimi, nga të cilët brenda një nate qenë masakruar 1.200 veta, ashtu siç ndodhi edhe në Gostivar, Kërçovë, Dibër e gjetkë; për të cilët spekulohej tmerrësisht nën akuzën:”bashkëpunëtorë të fashizmit”.
Ndërhyrja e Nexhat Agollit aq e guximshme përbën një akt të madh atdhe tar, duke shpëtuar mijëra jetë shqiptare nga vdekja e sigurt pa përfillur fatin e jetës së vet, kështu që mbi këtë bazë pati shumë familje shqiptare që e mbiquajtën meritueshëm shpëtimtar të jetës së tyre, e që e përcollën me buqeta lulesh.
Si deputet i popullsisë shqiptare, ai ngriti zërin që shqiptarëve t’u jepen të drejtat dhe liritë e premtuara, barazia kombëtare dhe simbolet e veta historike, e drejta e përdorimit të gjuihës,e drejta e arsimit dhe e kulturimit të masave shqiptare në gjuhën amëtare, barazia e përfaqësimit në pushtetin legjislativ, ekzekutin dhe gjuhësor.
Eshtë veçori e veprimtarisë kombëtare e tij që pa pritur se ç’do të ndodhte me fatin e vetëvendosjes kombëtare, krijoi dhe shtriu bërthama arsimore e kulturore në gjirin e vetë njësive ushtarake shqiptare gjatë luftës, si dhe në rimëkëmbjen e rrjetit shkollor e të aktiviteteve kulturo-artistike në terrenin e hapsirave shqiptare. Ai, qysh në procesin e vetëçlirimit nga pushtuesi nazifashist, i jepte rëndësi arsimit dhe kulturës, hallkë kryesore vlerësonte shkollën, kuadrin arsimor dhe tekstet shkollore.
Me përkushtim të veçantë siguroi hapjen e Kursit pedagogjik shqiptar në Shkup, krahas atyre që hape shin në Prizren e Prishtinë aso kohe dhe merrnin në ndihmë disa dhjetra arsimtarë nga shteti i pavarur shqiptar, pra nga Shqipëria. Më 1945 hapi shkollën ”Liria” në gjuhën shqipe, ndërsa për drejtor emëroi pishtarin e arsimit, Abdi Begun-Haxhiu.
Mandej, kujdesi i tij direkt ishte përqëndruar edhe tek nevoja e një Tribu ne publicistike të asj kohe, në bashkëpunim me bashkëluftëtarët e vet: -Xheladin Hanën në Prishtinë dhe Ali Mullain në Dibër nxorrën në dritë gazetën e parë shqipe”Flaka” Kështu, kjo Tribunë publicistike e nisi fillin e jetës, prej nga filloi të rreza tontemendimi dhe vullneti i popullsisë shqiptare, ndonëse pasoi cenzurimi dhe persekutimi i kësaj gazete së bashku me vetë nismëtaron e saj,Nexhat Agolli.
Në drejtim të vetëvendosjes kombëtare shqiptare, si Nexhati, poashtu edhe bashkëluftëtarët e tij dhe vetë popullsia shqiptare po vetëdijësoheshin se çështja e tërësisë kombëtare shqiptare po tradhtohej jo vetëm nga udhëheqja e shtetit jugosllav, por edhe nga vetë Fuqitë e Mëdha, të cilat deklaruan paprekshmërinë e kufijve të paraluftës, gjë që për kombin shqiptar përligjej ricoptimi i tij në dobi të Jugosllavisë. Dhe, nga baza juridike, Nexhat Agolli, gjithnjë e quajti Jugosllavinë krijesë artificiale, të ngritur mbi bazën e dhunës dhe të padrejtësisë kombëtare e njerëzore ndaj kombit shqiptar.
Nexhati e ndjeu thellë edhe shpatën tjetër të Beogradit ku, trevat shqiptare, nuk i la si një tërësi të vetme në përbërje të tij, por i coptoi midis tri republikave, ndonë se kishin kompaktësinë dhe vazhdimësinë etnike. Shovinistët jugosllav kishin vendosur që në përbërje të shtetit federativ të mos lejohej faktori unik shqiptar, ndërsa në të ardh men të mos ekzistonte faktori unik shqiptar as në Gadishullin Ballkanik. Ai, kishte ardh ur edhe në përfundim tjetër se: si fuqitë perëndimore edhe ata lindore ia kishin bërë me hile Shqipërisë si tërësi kombëtare dhe Shqipërisë si shtet i pavarur.
Dihet dhe fakti se, Nexhat Agolli dhe shumë atdhetarë të tjerë, kanë qenë të papajtueshëm me aneksimet e trevave shqiptare: - Serbisë, Maqdonisë e Malit të Zi, kur dihet se ato janë etni shqiptare. Figura e Nexhatit bëhet edhe më madhore përmes konfrontimeve në vazhdimësi dhe pas Konferencës së paqës në Paris të vitit 1946 e deri në vitin 1949, duke qenë në brendinë e planeve antishqiptare të qarqeve sunduese serboju gosllave; ai e thoshte fjalën e vet kundër pabarazive dhe padrejtësive ndaj popullsisë shqiptare dhe jo pak ishte impulsiv. Por, mendimet dhe qëndrimet e tij nuk ishin të mby llura në vetvete, ato gjenin pasqyrimin e tyre edhe në organizimin e veprimtarisë ilegale e të programuar, thelbi i së cilës ishte dhe mbeti - bashkimi mbarëkombëtar shqiptar.
Lidhja e tij me atdhetarët e tjerë të shquar, siç ishin: - Rifat Berisha ish –nën kryetar i Këshillit Nacionalçlirimtar të Kosovës e Rrafshit të Dukagjinit, Xheladin Hana isht.drejtor i gazetës”Rilindja” dhe me disa aktivistë të tjerë, kishte tërhequr vemendjen UDB-së qëndrore të Jugosllavisë. Kështu, në maj të vitit 1948, shkarkohet nga funksionet ekzekutive, kurse në mesnatën e 15-16 prillit 1949, arrestohet në banesën e tij, ndër sa, më 27-28 prill *49 ekzekutohet barbarisht e tinëzisht.
Nexhat Agolli, si luftëtar i ditur dhe i guximshem e si atdhetar i paepur, qe kthyer në legjendë, ndërsa vepra e legjenda mbeten burim frymëzimi. Ai përbën njërën nga figurat më të kompletuara me dije, me botkuptim të thellë kombëtar dhe plot virtyte për çka meriton nderime dhe respekt të thellë e të përjetshëm. Figura dhe vepra e tij përbën kushtrim për liri dhe bashkim kombëtar.
