Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην μακραίωνα πορεία της πάντα διαφύλαξε την οικουμενική αποστολή της και το πανανθρώπινο μήνυμα του Χριστού, αλλά ιδιαιτέρως για το Γένος των Ελλήνων στάθηκε μητέρα και τροφός σε όλες τις δύσκολες περιστάσεις. Η αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στο χώρο του Ελληνισμού ήταν ποικιλόμορφη. Η ηθική μας ανάπλαση, η κοινωνική αλληλεγγύη, η διαμόρφωση χαρακτήρων, η καλλιέργεια των γραμμάτων και της τέχνης, η αγωνιστικότητα υπέρ της Ελευθερίας και της Εθνικής Ανεξαρτησίας, αυτά και πολλά άλλα συνέθεσαν και συνέδεσαν τους άρρηκτους δεσμούς Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Ορθόδοξη Εκκλησία απέδειξε εμπράκτως ότι μπορεί να συνδυάσει το εθνικό με το οικουμενικό, την αγωνιστικότητα με την κοινωνική αλληλεγγύη.
Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες υπό δουλείαν βοηθούσαν τους φτωχούς και τα ορφανά, οργάνωνα την παραγωγή και την οικονομία, αλλά ταυτοχρόνως καλλιεργούσαν τον πόθο για την ελευθερία. Το κοινοτικό σύστημα των υποδούλων βασίσθηκε στην Ορθόδοξη ενορία και τα καταστατικά πολλών κοινοτήτων και συνεταιρισμών είναι γραμμένα από τους τοπικούς Επισκόπους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε μία εποχή κρίσης του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού και μετά την κατάρρευση των μαρξιστικών καθεστώτων αμερικανοί κοινωνιολόγοι προτείνουν τον Κοινοτισμό ως την Τρίτη λύση για την κοινωνία και την οικονομία.
