Makedonec do Koska
Ultra-Poster
[h=3]Kako su Crnogorci počeli da se zovu Makedoncima[/h]Labels: Artikel, Geschichte, Mittelalter
Kako su Crnogorci počeli da se zovu Makedoncima (pod uticajem Ohridske arhiepiskopije), a zatim Srbima (zbog pripadnosti srpskoj Pećkoj patrijaršiji)
Posted on avgust 9, 2012 by crnogorskapitanja
(Izvod iz rada Sretena Zekovića “O istorijskoj utemeljenosti crnogorske narodnosti odnosno nacionalnosti”)
UTICAJNA CRKOVNA VLAST
Pod vlast Ohridske arhiepiskopije, kao crkovno-vjerskoga središta, pripalo je i područje Crne Gore, po nekijema od sredine 15. v. (Danilo Radojević, Crnogorsko-primorska mitropolija, Enciklopedija Jugoslavije, 3, Crn-Đ, Jugoslovenski leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb, 1984, 148.), a po drugijema krajem istog st. (1499) (R. Grujić, Crnogorska mitropolija u Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj prof. St. Stojanovića, IV knj., 923).
Prvo gledište potvrđuje i srpska istoričarka Olga Zirojević koja smatra da je Cetinjska mitropolija potpala pod jurisdikciju Ohridske arheipiskopije 1455. (Srbija pod turskom vlašću 1450-1804, Novi Pazar, 1995, 148.).
Ime Makedonija susrijeće se u širokom značenju na cijelom Balkanu, pa i u Crnoj Gori (dr Dragutin Anastasijević u Stojanovićevoj Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj, II knj., isto, 1929, 647). Arhivska građa pokazuje da je to ostavilo duboku prt(inu) u svijesti Crnogoraca.
“OT PREDJEL MAKEDONSKIH, OT ZEMLJE CRNE GORE”
U pismu iz 1640. crnogorski mitropolit Mardarije se tituliše:
”Jas episkup kir Mardarije ot predjel makedonskih, ot zemlje Crne Gore, ot manastira Cetinja… Smireni u Hristu sluga Mardarije, vladika crnogorski i vsega primorja”
(dr Jovan Radonić, Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od VI do XIX veka, Beograd, 1950, 147). Dr Jovanu Radoniću je sintagma ”ot predjel mkedonskih” bila dovoljna da zaključi da je vladika Mardarije porijeklom Makedonac (Istorijski zapisi X/2, 406-412).
Risto Dragićević podrobno dokazuje da crnogorski mitropolit Mardarije nije ni etnički ni jezički Makedonac. Ova sintagma ”ot predjel makedonskih” označava samo pripadnost Crnogorske mitropolije Ohridskoj (makedonskoj) crkvi. Dragićević navodi više podataka kojim hoće da potvrdi tu svoju tvrdnju.
Uticaj veljedržavne i veljecrkovne politike
Iz toga ”svetog imperijalnoga prava” proizilazilo je imentovanje podvlašćenijeh naroda i država prma imenu osvajačke države, crkve i vjere. U ”imperijalnoj istoriji” znali su se oslovljavati pojedinci, stanovništvo, narodi i države prema veljedržavnoj pripadanosti i veljecrkovnoj jurisdikciji, teritorijalnoj i socijalno-slojnoj pripadnosti. Toga radi su vladare, arhijereje i vlastelu u toj imperijalnoj višenarodnosnoj državi, crkvi, a prema njihovom ”vodećem, vladajućem narodu”, npr. srpskom, često terminološki znali nazivati ”srpskijem vladarima”, ”srpskijem arhijerejima”, ”srpskijem patrijarsima”, ”srpskijem zemljama” (pokrajinama, provincijama i sl.), iako oni nijesu srpske, no sasvijem druge narodnosti. Naročito je to važilo za crkovnu jurisdikciju, odnosno za autokefalnu crkvu, posebno za patrijaršiju i arhiepiskopiju, čije su ime nosile sve episkopije i ostali crkovni rangovi u njihovom ramu. To je bilo uobičajeno, dosta brzo se na to navikavalo, obavezno i zvanično prihvatalo s obzirom na velji značaj, ulogu i prijemčivost crkve. Znatno je uticalo na svijest naroda i njegovih crkovnijeh predsto jatelja koji su se prema tome i titulisali, određivali svoju pripadnost, što stvara zbrku u prepoznavanje njihove narodnosne, zavičajne, otadžbinske i državne opredijeljenosti.
Štampar Božidar Vuković Podgoričanin na svojijem knjigama piše 1520. i 1537:
”Ot otačastva moega ot zemlje Dioklitiskije, eže jest v predjeleh makedonskih ot grada naricajemago Podgorica”
(Lj. Stanojević, Stari srpski zapisi i natpisi, br. 494, 161).
I u trećoj svojoj knjizi 1538. Božidar Vuković ponavlja istu sintagmu. Vuk St. Karadžić je ovu formulaciju Božidara Vukovića objasnio tako što ”su se Maćedonija srpski zvale sve zemlje našega naroda, kao što se i u narodnoj pjesmi… Đurađ Smederevac zove kralj od Maćedonije”…
OTKUD MORAČA U MAĆEDONIJI?
Kaluđeri crnogorskoga manastira Morače 1615. pišu da je njihov manastir ”v oblasti hercegovskoj v zapadnih strana i predjelah maćedonskih” (dr Jevto M. Milović, Zbornik dokumenata iz istorije Crne Gore (1685-1728.), Istorijski institut NR Crne gore, Cetinje, 1956).
Takođe, pismo vladike-gospodara Danila Petrovića ruskom caru Petru Velikom od 28. januara 1712. završava se ovako: ”Iz Crne Gore u Makedoniji” ili prikladniji prijevod ,,Iz Crne Gore regije (pokrajine) u Makedoniji”, a na italijanskom: ‘‘Scritto de montenegro dela regione di Macedonija” (isto). Znali su vladika Danilo i crnogorski glavari da Crna Gora nije u Makedoniji, ali tako pišu po crkovnoj jurisdikciji.
”BISKUP IZ MAKEDONJE … SA CETINJA”
Samo tako se može pojmiti stav iz, inače galimatijasne, Povijesti o Skenderbegu Crnojeviću na svetom krštenju nazvanom Đurađ, Martina Skadarskoga, odnosno njezinoga prijevoda sa latinskog i prepis vladike Vasilija da je ”Ivan Kastriot Crnojević iz roda kraljeva makedonskih” (dr B. Šekularac, Cetinjski ljetopis, isto). Tako se može shvatiti i ime Kanjoša Macedonovića. To, zanago, ni za njih nije značilo da je ”Crna Gora makedonska zemlja” niti da su ”Crnogorci Makedonjani”.
Nakon povratka iz Crne Gore, ruski pukovnik Mihailo Miloradović (rodom iz Hercegovine) 1712. potpisuje se u svojijem pismima kao ”polkovnik i kavaler makedonski”.
U Beču je 15.12. 1714. izdat pasoš vladici-gospodaru crnogorskom Danilu Petroviću na kojem piše da je Danilo ”biskup iz Makedonje… sa Cetinja”.
To nije zbunilo ruske prevodioce Danilovoga pasoša, no su u prijevodu na ruski prihvatili takvo titulisanje (St. Dimitrijević, Građa za srpsku istoriju iz ruskih arhiva i biblioteka u Spomeniku LIII, 1922., 56).
MAKEDONJANI – PO CRKOVNOJ JURISDIKCIJI
U pismu crnogorskijeh glavara od 8.9.1742. ruskoj carici također se pominje sintagma ”v predjelu makedonskom” (Marko Dragović, Materijal za istoriju Crne Gore vremena mitropolita Danila, Save i Vasilije Petrovića u Spomeniku XXV, 2).
U odgovoru od 10. 5. 1744. ruska carica, također, otpozdravlja sa istom sintagmom (isto, 7). I u pismu mitropolita Save i crnogorskijeh glavara od 25. 5. 1752. ruskoj carici pominje se: ”…v svih stranah makedonskih” (isto, 9).
Ima tušte prirmjera koji pokazuju da je ta sintagma bila znatno raširena i van Crne Gore. Javlja se i u srpskoj narodnoj pojci (Viđi podrobnije: Vojislav P. Nikčević, Ohridska i Pećka patrijaršija u etnogenezi Južnijeh Slovena, Lučindan – Glas CPC, Cetinje, Božić 2004, br. 10, 52-56).
Crnogordki vladika-gospodar Danilo Petrović, onodobni Crnogorci i ostali koje smo gore naveli, u službenijem dopisima smještaju Crnu Goru u Maćedoniju, a sebe imentuju kao Makedonjane samo po crkovnoj jurisdikciji, jer je Crkva crnogorska nekada bila pod kanonsku nadležnost Makedonske crkve, odnosno Ohridske arhiepiskopije. To, zanago, za njih nije značilo da je ”Crna Gora makedonska zemlja”, niti da su ”Crnogorci – Makedonjani”.
PO VJERI – ”CRNA GORA SRPSKA ZEMLJA”
Po istoj logici je neosnovano to što Srpska pravoslavna crkva, njezini stariji i ovdašnji predstojatelji, srpska, prosrpska nauka, kulturologija i politika da je ”Crna Gora srpska zemlja” i da su ”Crnogorci Srbi” (samo) na osnovu toga što je Crnogorska mitropolija u imperijalnom vatku (neko vrijeme zajedno sa državom crnogorskom) bila pod jurisdikcijom Pećke patrijaršije, odnosno Crkve srpske, kao što je bila i Bugarska i druga, navlaštito u doba (pror)turske Pećke patrijaršije.
Crnogorci “postali” Srbi zato što su bili pod srpskom imperijom i Pećkom patrijaršijom
Uzmimo za primjer i prvu pisanu Istoriju o Crnoj Gori vladike-gospodara Vasilija Petrovića (Istorija o Crnoj Gori, Leksikografski zavod Crne Gore, Titograd) koji je piše pod znatnijem, ako ne i preovlađujućim uticajem – kako sam zbori u Predgovoru – Kraljevstva Slovena Mavra Orbina i ”mnogih starih istorija, a osobito one koje se i sada nalaze u Atonskoj (Svetoj) gori u Hilendaru, u Srblji i lavri Studenici, i u Dečanima, u srpskoj Pećkoj patrijaršiji…” (isto,31). Sve je to moglo uticati da vladika-gospodar crnogorski Vasilije primi terminologiju Pećke patrijaršije, koja je izjednačavala srpsku imperiju i svoju jurisdikciju sa srpstvom, a njega sa etničkom, narodnosnom pripadnošću svijeh koji su bili u njihovom ramu. U njoj obrađuje i razdoblje kada su Zećani/Crnogorci i Zeta/Crna Gora bili pod vlašće ”srpskijeh car(ev)a”. Zbori o slavnoj (u stvari moćnoj, silnoj) nemanjićkoj carevini u čiji sastav je bila jedno vrijeme i osvojena Zeta, a pod jurisdikcijom imperijalne Pećke patrirjaršije bila je i Zetska–crnogorska mitropolija. Navodi da piše ”opis položaja i pređašnjijeh vladara zemlje naše crnogorske, s prilogom svetijeh careva srpskijeh” (isto, 23). Naknadno, u Rusiji, piše i dodatak pod nazivom ”Broj srpskijeh arhijereja, pored crnogorskog mitropolita”, koji je jedan od izrazitijeh primjera mogućnosti poistovjećivanja Srpskoga Carstva i jurisdidkcije Pećke patrijaršije sa tzv. srednjovjekovnijem srpstvom. Nekadašnja pripadanost srpskoj osvajačkoj državi, crkvi i vjeri (obredu) terminološki se nastoji miješati i brkati sa etničkom srpskom pripadnošću, iako i Vasilije zna da su i tadašnja srpska država, crkva i obred (vjera) višenarodnosni, višenacionalni, sastavljeni iz više samobitnijeh naroda i država (”drugijeh hrabrih naroda”, osim srpskoga u imperijalnoj srpskj državi i crkvi).
Kako su Crnogorci počeli da se zovu Makedoncima (pod uticajem Ohridske arhiepiskopije), a zatim Srbima (zbog pripadnosti srpskoj Pećkoj patrijaršiji)
Posted on avgust 9, 2012 by crnogorskapitanja
(Izvod iz rada Sretena Zekovića “O istorijskoj utemeljenosti crnogorske narodnosti odnosno nacionalnosti”)
UTICAJNA CRKOVNA VLAST
Pod vlast Ohridske arhiepiskopije, kao crkovno-vjerskoga središta, pripalo je i područje Crne Gore, po nekijema od sredine 15. v. (Danilo Radojević, Crnogorsko-primorska mitropolija, Enciklopedija Jugoslavije, 3, Crn-Đ, Jugoslovenski leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb, 1984, 148.), a po drugijema krajem istog st. (1499) (R. Grujić, Crnogorska mitropolija u Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj prof. St. Stojanovića, IV knj., 923).
Prvo gledište potvrđuje i srpska istoričarka Olga Zirojević koja smatra da je Cetinjska mitropolija potpala pod jurisdikciju Ohridske arheipiskopije 1455. (Srbija pod turskom vlašću 1450-1804, Novi Pazar, 1995, 148.).
Ime Makedonija susrijeće se u širokom značenju na cijelom Balkanu, pa i u Crnoj Gori (dr Dragutin Anastasijević u Stojanovićevoj Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj, II knj., isto, 1929, 647). Arhivska građa pokazuje da je to ostavilo duboku prt(inu) u svijesti Crnogoraca.
“OT PREDJEL MAKEDONSKIH, OT ZEMLJE CRNE GORE”
U pismu iz 1640. crnogorski mitropolit Mardarije se tituliše:
”Jas episkup kir Mardarije ot predjel makedonskih, ot zemlje Crne Gore, ot manastira Cetinja… Smireni u Hristu sluga Mardarije, vladika crnogorski i vsega primorja”
(dr Jovan Radonić, Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od VI do XIX veka, Beograd, 1950, 147). Dr Jovanu Radoniću je sintagma ”ot predjel mkedonskih” bila dovoljna da zaključi da je vladika Mardarije porijeklom Makedonac (Istorijski zapisi X/2, 406-412).
Risto Dragićević podrobno dokazuje da crnogorski mitropolit Mardarije nije ni etnički ni jezički Makedonac. Ova sintagma ”ot predjel makedonskih” označava samo pripadnost Crnogorske mitropolije Ohridskoj (makedonskoj) crkvi. Dragićević navodi više podataka kojim hoće da potvrdi tu svoju tvrdnju.
Uticaj veljedržavne i veljecrkovne politike
Iz toga ”svetog imperijalnoga prava” proizilazilo je imentovanje podvlašćenijeh naroda i država prma imenu osvajačke države, crkve i vjere. U ”imperijalnoj istoriji” znali su se oslovljavati pojedinci, stanovništvo, narodi i države prema veljedržavnoj pripadanosti i veljecrkovnoj jurisdikciji, teritorijalnoj i socijalno-slojnoj pripadnosti. Toga radi su vladare, arhijereje i vlastelu u toj imperijalnoj višenarodnosnoj državi, crkvi, a prema njihovom ”vodećem, vladajućem narodu”, npr. srpskom, često terminološki znali nazivati ”srpskijem vladarima”, ”srpskijem arhijerejima”, ”srpskijem patrijarsima”, ”srpskijem zemljama” (pokrajinama, provincijama i sl.), iako oni nijesu srpske, no sasvijem druge narodnosti. Naročito je to važilo za crkovnu jurisdikciju, odnosno za autokefalnu crkvu, posebno za patrijaršiju i arhiepiskopiju, čije su ime nosile sve episkopije i ostali crkovni rangovi u njihovom ramu. To je bilo uobičajeno, dosta brzo se na to navikavalo, obavezno i zvanično prihvatalo s obzirom na velji značaj, ulogu i prijemčivost crkve. Znatno je uticalo na svijest naroda i njegovih crkovnijeh predsto jatelja koji su se prema tome i titulisali, određivali svoju pripadnost, što stvara zbrku u prepoznavanje njihove narodnosne, zavičajne, otadžbinske i državne opredijeljenosti.
Štampar Božidar Vuković Podgoričanin na svojijem knjigama piše 1520. i 1537:
”Ot otačastva moega ot zemlje Dioklitiskije, eže jest v predjeleh makedonskih ot grada naricajemago Podgorica”
(Lj. Stanojević, Stari srpski zapisi i natpisi, br. 494, 161).
I u trećoj svojoj knjizi 1538. Božidar Vuković ponavlja istu sintagmu. Vuk St. Karadžić je ovu formulaciju Božidara Vukovića objasnio tako što ”su se Maćedonija srpski zvale sve zemlje našega naroda, kao što se i u narodnoj pjesmi… Đurađ Smederevac zove kralj od Maćedonije”…
OTKUD MORAČA U MAĆEDONIJI?
Kaluđeri crnogorskoga manastira Morače 1615. pišu da je njihov manastir ”v oblasti hercegovskoj v zapadnih strana i predjelah maćedonskih” (dr Jevto M. Milović, Zbornik dokumenata iz istorije Crne Gore (1685-1728.), Istorijski institut NR Crne gore, Cetinje, 1956).
Takođe, pismo vladike-gospodara Danila Petrovića ruskom caru Petru Velikom od 28. januara 1712. završava se ovako: ”Iz Crne Gore u Makedoniji” ili prikladniji prijevod ,,Iz Crne Gore regije (pokrajine) u Makedoniji”, a na italijanskom: ‘‘Scritto de montenegro dela regione di Macedonija” (isto). Znali su vladika Danilo i crnogorski glavari da Crna Gora nije u Makedoniji, ali tako pišu po crkovnoj jurisdikciji.
”BISKUP IZ MAKEDONJE … SA CETINJA”
Samo tako se može pojmiti stav iz, inače galimatijasne, Povijesti o Skenderbegu Crnojeviću na svetom krštenju nazvanom Đurađ, Martina Skadarskoga, odnosno njezinoga prijevoda sa latinskog i prepis vladike Vasilija da je ”Ivan Kastriot Crnojević iz roda kraljeva makedonskih” (dr B. Šekularac, Cetinjski ljetopis, isto). Tako se može shvatiti i ime Kanjoša Macedonovića. To, zanago, ni za njih nije značilo da je ”Crna Gora makedonska zemlja” niti da su ”Crnogorci Makedonjani”.
Nakon povratka iz Crne Gore, ruski pukovnik Mihailo Miloradović (rodom iz Hercegovine) 1712. potpisuje se u svojijem pismima kao ”polkovnik i kavaler makedonski”.
U Beču je 15.12. 1714. izdat pasoš vladici-gospodaru crnogorskom Danilu Petroviću na kojem piše da je Danilo ”biskup iz Makedonje… sa Cetinja”.
To nije zbunilo ruske prevodioce Danilovoga pasoša, no su u prijevodu na ruski prihvatili takvo titulisanje (St. Dimitrijević, Građa za srpsku istoriju iz ruskih arhiva i biblioteka u Spomeniku LIII, 1922., 56).
MAKEDONJANI – PO CRKOVNOJ JURISDIKCIJI
U pismu crnogorskijeh glavara od 8.9.1742. ruskoj carici također se pominje sintagma ”v predjelu makedonskom” (Marko Dragović, Materijal za istoriju Crne Gore vremena mitropolita Danila, Save i Vasilije Petrovića u Spomeniku XXV, 2).
U odgovoru od 10. 5. 1744. ruska carica, također, otpozdravlja sa istom sintagmom (isto, 7). I u pismu mitropolita Save i crnogorskijeh glavara od 25. 5. 1752. ruskoj carici pominje se: ”…v svih stranah makedonskih” (isto, 9).
Ima tušte prirmjera koji pokazuju da je ta sintagma bila znatno raširena i van Crne Gore. Javlja se i u srpskoj narodnoj pojci (Viđi podrobnije: Vojislav P. Nikčević, Ohridska i Pećka patrijaršija u etnogenezi Južnijeh Slovena, Lučindan – Glas CPC, Cetinje, Božić 2004, br. 10, 52-56).
Crnogordki vladika-gospodar Danilo Petrović, onodobni Crnogorci i ostali koje smo gore naveli, u službenijem dopisima smještaju Crnu Goru u Maćedoniju, a sebe imentuju kao Makedonjane samo po crkovnoj jurisdikciji, jer je Crkva crnogorska nekada bila pod kanonsku nadležnost Makedonske crkve, odnosno Ohridske arhiepiskopije. To, zanago, za njih nije značilo da je ”Crna Gora makedonska zemlja”, niti da su ”Crnogorci – Makedonjani”.
PO VJERI – ”CRNA GORA SRPSKA ZEMLJA”
Po istoj logici je neosnovano to što Srpska pravoslavna crkva, njezini stariji i ovdašnji predstojatelji, srpska, prosrpska nauka, kulturologija i politika da je ”Crna Gora srpska zemlja” i da su ”Crnogorci Srbi” (samo) na osnovu toga što je Crnogorska mitropolija u imperijalnom vatku (neko vrijeme zajedno sa državom crnogorskom) bila pod jurisdikcijom Pećke patrijaršije, odnosno Crkve srpske, kao što je bila i Bugarska i druga, navlaštito u doba (pror)turske Pećke patrijaršije.
Crnogorci “postali” Srbi zato što su bili pod srpskom imperijom i Pećkom patrijaršijom
Uzmimo za primjer i prvu pisanu Istoriju o Crnoj Gori vladike-gospodara Vasilija Petrovića (Istorija o Crnoj Gori, Leksikografski zavod Crne Gore, Titograd) koji je piše pod znatnijem, ako ne i preovlađujućim uticajem – kako sam zbori u Predgovoru – Kraljevstva Slovena Mavra Orbina i ”mnogih starih istorija, a osobito one koje se i sada nalaze u Atonskoj (Svetoj) gori u Hilendaru, u Srblji i lavri Studenici, i u Dečanima, u srpskoj Pećkoj patrijaršiji…” (isto,31). Sve je to moglo uticati da vladika-gospodar crnogorski Vasilije primi terminologiju Pećke patrijaršije, koja je izjednačavala srpsku imperiju i svoju jurisdikciju sa srpstvom, a njega sa etničkom, narodnosnom pripadnošću svijeh koji su bili u njihovom ramu. U njoj obrađuje i razdoblje kada su Zećani/Crnogorci i Zeta/Crna Gora bili pod vlašće ”srpskijeh car(ev)a”. Zbori o slavnoj (u stvari moćnoj, silnoj) nemanjićkoj carevini u čiji sastav je bila jedno vrijeme i osvojena Zeta, a pod jurisdikcijom imperijalne Pećke patrirjaršije bila je i Zetska–crnogorska mitropolija. Navodi da piše ”opis položaja i pređašnjijeh vladara zemlje naše crnogorske, s prilogom svetijeh careva srpskijeh” (isto, 23). Naknadno, u Rusiji, piše i dodatak pod nazivom ”Broj srpskijeh arhijereja, pored crnogorskog mitropolita”, koji je jedan od izrazitijeh primjera mogućnosti poistovjećivanja Srpskoga Carstva i jurisdidkcije Pećke patrijaršije sa tzv. srednjovjekovnijem srpstvom. Nekadašnja pripadanost srpskoj osvajačkoj državi, crkvi i vjeri (obredu) terminološki se nastoji miješati i brkati sa etničkom srpskom pripadnošću, iako i Vasilije zna da su i tadašnja srpska država, crkva i obred (vjera) višenarodnosni, višenacionalni, sastavljeni iz više samobitnijeh naroda i država (”drugijeh hrabrih naroda”, osim srpskoga u imperijalnoj srpskj državi i crkvi).
