Amastris: Noktasal Harita
(İon/Anadolu) Kent… Batı Karadeniz kıyısında Bartın'a bağlı Amasra'da yer alan bu antik kent, Sesamos adlı küçük bir İon kolonisinin yerine, Dara III Kodaman’ın yeğeni, Herakleia Pontika (bugün Karadeniz Ereğlisi) kraliçesi Amastris tarafından M. Ö. 4. yy.da kurulmuştur. Paphlagonia bölgesinde bir pontos kenti olarak tanınan Amastris, M. Ö. 3. yy.ın ortasından M. Ö. 70'te Romalı komutan Lucullus'un yayılımcılığına dek Pontos Krallığı yönetiminde Bithynia eyaleti içine alınmış ve on bir kenti kapsayan Ora Pontica’nın başkenti olmuştur. Bizans egemenliğinin ardından, 1261’den sonra Cenevizlilerin sayılı limanlarından biri haline gelmiştir. İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı topraklarına katılan Amastris, Amasra adını almıştır.
18. yy.dan günümüze çok sayıda gezginin uğrak yeri olan Amastris'te, zengin geçmişi aydınlatacak kapsamlı araştırmalar yapılmamıştır. Geç dönem yerleşimleri nedeniyle antik Amastris'ten günümüze ulaşabilen kalıntı yok denecek kadar azdır. Kentin çekirdeğini, büyük bir liman olan körfezin batı kıyısı ve kıyıya yakın ada oluşturmaktadır. Roma döneminde körfezin arkasındaki vadiye uzayan kentin banliyöleri çevredeki bazı alçak tepelere ulaşmıştır. Ceneviz ve Türk yerleşimleri antik Amastris'in üstünde kurulmuştur. Amasra içinde görülen yapılar da ortaçağa tarihlenmektedir. Roma yapısı olduğu düşünülen bir tapınak ve ambarın kalıntıları dışında Cenevizli ailelerin armalarıyla dikkati çeken, devşirme malzemeyle yapılmış Bizans kalesi belli başlı kalıntılardır. Dörtgen planlı kale, kare planlı burçlarla desteklenmiştir. Küçük Liman ve Büyük Liman kapıları ile İç Kale'Maradona Zindankapı ve Boztepe'Maradona Karanlıkyer Kapısı kent kapılarıdır. Surların bulunduğu Kaleiçi Adası ile Boztepe arasındaki bağlantıyı sağlayan, halkın Kemere dediği tek gözlü Roma köprüsü dikkat çekicidir. Biri Fatih Camisi adıyla dinsel işlevini günümüzde de sürdüren üç Bizans kilisesi de basit planlı yapılardır. Kent içinde kötü koku yaydığı gerekçesiyle Romalıların kapattıkları Dereağzı ya da Amasra Deresi'nin üstünü örten tünelin bir bölümü bugün de görülebilmektedir. Ayrıca çevre halkının kapalı pazaryeri olarak kullandığı, yer yer opus reticulatum tekniğinde kalın duvarlı antik kalıntının bir gymnasion, bazilika ya da bedesten olduğu konusunda farklı savlar vardır.
Amasra'nın 4 km. güneybatısında, Kuşkayası denen yerde, doğal kayadan teraslar, yazıt ve kabartmalar dikkati çeker. Parthenia'dan (bugün Bartın) gelen Roma yolunun kıyısındaki kabartmalardan, niş içindeki imparator betimi ile bir yarım sütun üstündeki Roma kartalı izlenebilmektedir.
İ. Baysan, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi
Amastris (Anadolu) Çay… Anadolu’da, Karadeniz Bölgesi’nin batı bölümünde, Karadeniz’e dökülen Amasra Çayı’nın antikçağdaki adıdır. Çayın adı, Paphlagonia kıyısındaki bir yarımadada, kendi adını vererek bir kent kuran Dara III Kodaman’ın yeğeni Amastris’ten gelmektedir. Kentin adı, günümüzde Amasra’dır.
:::Mitoloji Szl:::