Zoran
Μακεδоν τ
Свадбен античко-македонски обичај останат до денешно време
Обичајот на кршењето или сечењето леб (погача) од страна на младоженецот за време на свадбените веселби го има во сите краеви на Македонија. Дури и денес, речиси нема македонска свадба (во која учесниците барем малку држат до традицијата) на која не се прави овој обичај. Меѓутоа, малку е познато дека овој обичај претставува чист античко-македонски обичај.
За античко-македонското потекло на овој обичај, имаме сведоштво кај латинскиот историчар Квинтиј Куртиј Руф. Овој историчар е дециден во тврдењето дека кршењето леб за време на свадбената церемонија претставува македонски обичај кој го одразувал најсвечениот миг во свадбените ритуали на Македонците. Конкретно Квинтиј Куртиј Руф го споменува овој обичај во својот опис на свадбата на Александар Македонски со убавата Персијанка Роксана. Иако, за да им угоди на Персијанците, Александар се согласил свадбата да биде извршена според персиските обичаи, во еден миг, тој не можел да се воздржи, а да не го направи овој најсвечен македонски обичај. Во врска со ова Квинтиј Куртиј Руф пишува:
“Кралот, обземен од љубовен жар, заповедал да донесат леб (кај Македонците ова било најсвет залог за брак) што, пресечен со меч, обајцата го бакнале”. (Квинтиј Куртиј Руф: “Историја на Александар Македонски” превод од д-р Љубинка Басотова, Скопје, 1998, стр. 338).
И добриот познавач на животот и делото на Александар Македонски, германскиот историчар Улрих Вилкен, во својата биографија за Александар Македонски, опишувајќи ја свадбата на Александар и Роксана, пишува:
“Александар и Роксана јадеа од еден сомун леб што тој го пресече на два дела со својата сабја, што бездруго беше стихиен додаток на Александар во ритуалот, а тоа токму нему му прилегаше”. (Улрих Вилкен: “Александар Македонски”, во превод на македонски, Скопје, 1988, стр. 194)
Значи, суштината на овој обичај е кршењето, т.е. сечењето на погачата (лебот) за време на свадбениот ритуал. Факт е и дека станува збор за автохтон античко-македонски обичај. Иако рековме дека овој обичај се применува до денес меѓу Македонците, нема да го одбегнеме неговото одбележување и од страна на запишувачите на македонски народни умотворби од 19 век.
Стефан Верковиќ, опишувајќи ги свадбените обичаи во серското село Брод, пишува:
“Тогаш носат баница и еден кравај што младоженецот го сече на мали парчиња.” (Верковиќ, 5 дел., стр. 150).
Значи во ова село во 19 век се задржал потполно истиот обичај, кога младоженецот е тој што го сече лебот (кравајот, сомунот).
Верковиќ во својот труд: “Свадбени обичаи во селото Висока и околните села”, исто така опишува една варијанта на овој античко-македонски обичај. Овде читаме:
“Потоа во една одаја ставаат трпеза со леб, сол и друго јадење. Тамо го земаат зетот и го гостат. Зетот кога ќе седне на стол, му даваат нож, чопнува три хупки леб, става внатре сол и тој јаде тамо некоја мрва.”
Во својот опис на свадбените обичаи од Серез и Неврокоп, Стефан Верковиќ, пишува:
“Тогаш мајката на невестата му донесува на младоженецот две големи чинии баница; младоженецот ја сече баницата и откако врз неа ќе истури една чаша вино, зема едно парче и чаша со вино и ги дава на невестата. (Верковиќ, 5, стр. 143).
Значи, овде станува збор за варијанта на овој обичај, каде, наместо леб, момчето сече баница.
Во описите на свадбените обичаи во Кукуш и браќата Миладиновци, спомнуваат варијанта на овој обичај. Во врска со ова во нивниот Зборник, читаме:
“По ним момчевиот татко земват погачата, шчо месиха раното... и ходит у момата. Тамо им давает да јадет и таткото скршвит погачата на винено грне.” (Миладиновци” Зборник, цит. дело, стр. 491).
Во вака опишаната варијанта на овој обичај гледаме дека таткото на невестата (а не младоженецот) ја крши погачата, но и овде елементот кршење (сечење) на лебот се задржал.
Општ заклучок од ова компарирање е фактот дека античко-македонскиот обичај за сечење (кршење) леб (погача) за време на свадбената церемонија, целосно или делумно, уште од времето на антиката, останал до денес меѓу Македонците.
Свадбен античко-македон�ки обичај о�танат до денешно време
Обичајот на кршењето или сечењето леб (погача) од страна на младоженецот за време на свадбените веселби го има во сите краеви на Македонија. Дури и денес, речиси нема македонска свадба (во која учесниците барем малку држат до традицијата) на која не се прави овој обичај. Меѓутоа, малку е познато дека овој обичај претставува чист античко-македонски обичај.
За античко-македонското потекло на овој обичај, имаме сведоштво кај латинскиот историчар Квинтиј Куртиј Руф. Овој историчар е дециден во тврдењето дека кршењето леб за време на свадбената церемонија претставува македонски обичај кој го одразувал најсвечениот миг во свадбените ритуали на Македонците. Конкретно Квинтиј Куртиј Руф го споменува овој обичај во својот опис на свадбата на Александар Македонски со убавата Персијанка Роксана. Иако, за да им угоди на Персијанците, Александар се согласил свадбата да биде извршена според персиските обичаи, во еден миг, тој не можел да се воздржи, а да не го направи овој најсвечен македонски обичај. Во врска со ова Квинтиј Куртиј Руф пишува:
“Кралот, обземен од љубовен жар, заповедал да донесат леб (кај Македонците ова било најсвет залог за брак) што, пресечен со меч, обајцата го бакнале”. (Квинтиј Куртиј Руф: “Историја на Александар Македонски” превод од д-р Љубинка Басотова, Скопје, 1998, стр. 338).
И добриот познавач на животот и делото на Александар Македонски, германскиот историчар Улрих Вилкен, во својата биографија за Александар Македонски, опишувајќи ја свадбата на Александар и Роксана, пишува:
“Александар и Роксана јадеа од еден сомун леб што тој го пресече на два дела со својата сабја, што бездруго беше стихиен додаток на Александар во ритуалот, а тоа токму нему му прилегаше”. (Улрих Вилкен: “Александар Македонски”, во превод на македонски, Скопје, 1988, стр. 194)
Значи, суштината на овој обичај е кршењето, т.е. сечењето на погачата (лебот) за време на свадбениот ритуал. Факт е и дека станува збор за автохтон античко-македонски обичај. Иако рековме дека овој обичај се применува до денес меѓу Македонците, нема да го одбегнеме неговото одбележување и од страна на запишувачите на македонски народни умотворби од 19 век.
Стефан Верковиќ, опишувајќи ги свадбените обичаи во серското село Брод, пишува:
“Тогаш носат баница и еден кравај што младоженецот го сече на мали парчиња.” (Верковиќ, 5 дел., стр. 150).
Значи во ова село во 19 век се задржал потполно истиот обичај, кога младоженецот е тој што го сече лебот (кравајот, сомунот).
Верковиќ во својот труд: “Свадбени обичаи во селото Висока и околните села”, исто така опишува една варијанта на овој античко-македонски обичај. Овде читаме:
“Потоа во една одаја ставаат трпеза со леб, сол и друго јадење. Тамо го земаат зетот и го гостат. Зетот кога ќе седне на стол, му даваат нож, чопнува три хупки леб, става внатре сол и тој јаде тамо некоја мрва.”
Во својот опис на свадбените обичаи од Серез и Неврокоп, Стефан Верковиќ, пишува:
“Тогаш мајката на невестата му донесува на младоженецот две големи чинии баница; младоженецот ја сече баницата и откако врз неа ќе истури една чаша вино, зема едно парче и чаша со вино и ги дава на невестата. (Верковиќ, 5, стр. 143).
Значи, овде станува збор за варијанта на овој обичај, каде, наместо леб, момчето сече баница.
Во описите на свадбените обичаи во Кукуш и браќата Миладиновци, спомнуваат варијанта на овој обичај. Во врска со ова во нивниот Зборник, читаме:
“По ним момчевиот татко земват погачата, шчо месиха раното... и ходит у момата. Тамо им давает да јадет и таткото скршвит погачата на винено грне.” (Миладиновци” Зборник, цит. дело, стр. 491).
Во вака опишаната варијанта на овој обичај гледаме дека таткото на невестата (а не младоженецот) ја крши погачата, но и овде елементот кршење (сечење) на лебот се задржал.
Општ заклучок од ова компарирање е фактот дека античко-македонскиот обичај за сечење (кршење) леб (погача) за време на свадбената церемонија, целосно или делумно, уште од времето на антиката, останал до денес меѓу Македонците.
Свадбен античко-македон�ки обичај о�танат до денешно време