Ein Lied aus dem wunderschönen Makedonien
Titel: ΜΗΛΙΤΣΑ ΠΟΥ 'ΣΕ ΣΤΟ ΓΚΡΑΙΜΟ (Militsa pou 'se sto gremó)
Ort: Naoussa (die Stadt mit dem erlittenem schrecklichen Schicksal 1822)
Lage:
Ένα από τα πλέον διαδεδομένα παραδοσιακά τραγούδια σε ολόκληρη την Ελλάδα. Κάθε τόπος έχει δημιουργήσει τη δική του παραλλαγή. Αλλού μπορεί να χαρακτηριστεί ως "Παραλογή", αλλού ως τραγούδι "της αγάπης", ενώ σε άλλες περιοχές ανήκει στα κλέφτικα και ηρωικά τραγούδια. Είναι γνωστό και διαδεδομένο από τα Δωδεκάνησα και την Πελοπόννησο μέχρι την Μακεδονία και την ευρύτερη Θράκη και από την Κέρκυρα και την Λευκάδα έως τα βάθη της Καππαδοκίας.
Στη Νάουσα το τραγούδι έχει μία σαφή αστική προέλευση αφού ως προς τους στίχους ταυτίζεται με τις παραλλαγές της Κωνσταντινούπολης και εν γένει της Μικράς Ασίας. Σήμερα πλέον το τραγούδι έχει σχεδόν ξεχαστεί από αυτή την περιοχή. Η συγκεκριμένη παραλλαγή αποτελεί Παραλογή, δηλαδή πολύστιχο αφηγηματικό τραγούδι με τραγικό περιεχόμενο και με καταγωγή στην Ύστερη Βυζαντινή εποχή. Σύμφωνα με τη Δόμνα Σαμίου: "το τραγούδι συνδέεται με τη λαϊκή δοξασία ότι η ψυχή του νεκρού εξοργίζεται όταν κάποιος διαταράξει τη γαλήνη της. Η υπόθεση είναι απλή: ένας νέος, νυχτοπερπατώντας για γλεντοκόπι ή ερωτοδουλειά, ξεστρατίζει και βρίσκεται σ' ένα κοιμητήρι όπου απρόσεχτα πατάει το μνήμα ενός παλικαριού. Η αντίθεση που προκύπτει από το βέβηλο αυτό συναπάντημα του νεκρού με τον ζωντανό συνομήλικό του, τα παραπονεμένα λόγια του νεκρού μέσα απ' τον τάφο, οι αναμνήσεις από τη δική του πρότερη και χαμένη νιότη γίνονται εντέλει ένας φιλοσοφικός στοχασμός για το πρόσκαιρο και εύθραυστο της ζωής".
Το τραγούδι προέρχεται από το Αρχείο του Χρήστου Ζάλιου.
Οι στίχοι:
Μηλί- καλέ Μηλίτσα που 'σαι γκρεμό
Μηλίτσα που 'σαι στο γκρεμό τα μήλα φορτωμένη.
Τα μή- καλέ τα μήλα σου λιμπεύομαι
τα μήλα σου λιμπεύομαι και το γκρεμό φοβάμαι.
Σαν τον - καλέ - σαν τον φοβάσαι τον γκρεμό
σαν τον φοβάσαι το γκρεμό έλα απ' το μονοπάτι.
Το μο- καλέ, το μονοπάτι μ' έβγαλε
το μονοπάτι μ' έβγαλε σε μια παλιο - 'κλησία.
Εκεί - καλέ - εκεί τα μνήματα πολλά
εκεί τα μνήματα πολλά κι όλα με την αράδα.
Ένα - καλέ - ένα ήταν μνήμα ξέχωρο
ένα μνήμα ήταν ξέχωρο, ξεχωριστό 'πο τ' άλλα
Δεν του - καλέ - δεν του είδα και το πάτησα
δεν του είδα και το πάτησα επάνω στο κεφάλι.
"Αν ει- καλέ - αν είσαι νιός κι ας χαίρεσαι
αν είσαι νιος κι ας χαίρεσαι, παιδί κι ας καμαρώνεις
κι αν ει- καλέ κι αν είσαι κανάς γέροντας
κι αν είσαι κανάς γέροντας, το Θεό ψυχή να δώσεις".